İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Siyasî Bir Parti'ye Dönüşmesi

Osmanlı'nın son dönemine damgasını vuran ve siyasal bir kuruluş olan İttihat ve Terakki Cemiyeti yani günümüz Türkçe'si ile Birlik ve İlerleme Derneği'nin kurucuları; İbrahim Ethem, İshak Sukuti, Mehmet Reşit, Abdullah Cevdet ve Hüseyin Zade Ali Bey'dir. Bu cemiyetin üyeleri yani İttihatçılar'ın asıl amacı Kanun-i Esasi ile Osmanlı vatandaşlarına verilen demokratik hakları yeniden kazanmaktı.

İttihatçılar, kuruluşunun ilk yıllarında sessiz ancak ilerleyen dönemlerde askerî okullarda örgütlenerek yayılmacı bir politika izlemiştir. Okullar ile yetinmeyip çeşitli illere yayılan İttihatçılar'ın gelecekte sıkıntı çıkarabileceğini düşünen II. Abdülhamit, birçok İttihatçı'yı tutuklatmıştır. Tutuklanmaktan kurtulan İttihatçılar ise yurt dışına kaçmıştır.

Yurt dışında tekrar örgütlenen İttihatçılar, üç tanede şube kurmuştur bunlar: Paris şubesi (Fransa), Cenevre şubesi (İsviçre), Kahire şubeleridir. (Mısır).

Dahasında görüş ayrılıkları nedeni ile parçalara ayrılan ve ad değiştiren cemiyet, Rumeli'de büyük bir örgütlenmeye sahip (özellikle askerî anlamda) Osmanlı Hürriyet Cemiyeti ile birleşmiştir. Bu birleşmeden güçlenerek çıkan cemiyet, II. Abdülhamit'e karşı yaptıkları savaşı askerî olarak ta bir temele dayandırmıştır.

Ardından Hürriyet Taburlar'ı kurarak dağa çıkan ve II. Abdülhamit'e telgraf çeken İttihatçılar, anayasanın yeniden yürürlülüğe konulmasını ve Meclis-i Mebusan'ın tekrar toplanmasını istemiştir. Ayrıca istekleri yerine getirilmezse, II. Abdülhamit'i tahttan indirmekle tehdit etmişlerdir.

Bu gelişmeler üzerine sultan II. Abdülhamit, yayınlandığı bir bildiriyle Osmanlı Devleti'nde anayasayı yeniden yürürlüğe koyduğunu ve meşrutiyeti ilan ettiğini açıklamıştır. İsteklerinin yerine getirilmesi üzerine İttihatçılar, siyasî bir parti olduğunu ilan etmiş ve böylece Türk demokrasisinde ilk siyasî parti olma özelliğini kazanmışlardır.